Serbia mbështetet nga Kina me miliarda dollarë për termocentrale, BE ankohet për dëmet e shkaktuara
07 Prill, 2021
Ndonëse para 16 vjetësh Serbia ka ratifikuar Traktatin e Komunitetit të Energjisë, misioni i të cilit është të shtrijë tregun e energjisë së Bashkimit Evropian në fqinjët e saj jugorë dhe lindorë, e dy vjet më vonë asaj iu kërkua të zbatonte Planin Kombëtar të Reduktimit të Emetimeve për të kufizuar ndotësit – kryesisht nga termocentralet me qymyr, Serbia po e bën të kundërtën.
Në vend të kësaj, Serbia ka vazhduar të ndërtojë dhe planifikojë impiante të reja qymyri dhe ka zgjeruar një minierë linjiti. Këto financohen nga huatë kineze – nga shteti në shtet, të ndërtuara nga ndërmarrjet kineze dhe kanë ndikime negative në mjedis. Duke miratuar hua të tilla, Kina minon premtimin e saj për të luftuar ndryshimin e klimës dhe Serbia vonon më tej heqjen e qymyrit.
Termocentrali ‘Kolumbara B’ dhe impiantet e minierat e tjera të qymyrit që po mbështeten nga Kina, po e vonojnë Serbinë që të ecë përpara.
Disa organizata joqeveritare kanë ndërmarrë veprime ligjore kundër ndërmarrjeve shtetërore elektrike për ekspozimin ndaj emetimeve toksike nga termocentralet e qymyrit.
“Në Serbi, qymyri ka një status kult”, tha Mirko Popoviov, drejtor i programit të RERI (organizatë joqeveritare).
Meqenëse termocentralet serbe të qymyrit janë të vjetra dhe ndotëse – disa janë ndërtuar në vitet 1950 dhe 60 – ndërtimi i impianteve moderne, më pak ndotëse paraqitet si një përmirësim i mirëpritur.
Kritikohet kompania kineze që po bën ndërtimin e termocentralit të ri me qymyr në Serbi
Ndërtimi i ‘Kolubara B’, një fabrikë e re pranë kryeqytetit serb, pritet të fillojë këtë vit.
Projekti u ndërpre tre dekada më parë gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë, dhe më pas përsëri në 2014 kur Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim e braktisi atë, pasi ishte i bazuar në qymyr. Pastaj, në 2018, ministri i minierave dhe energjisë i Serbisë njoftoi se kishte përfunduar një studim teknik për projektin. Derisa vitin e kaluar qeveria nënshkroi një marrëveshje paraprake me ‘PowerChina’ për të instaluar një njësi 350 MW deri në fund të vitit 2024, transmeton Insajderi.
‘Kolubara B’ supozohet të zëvendësojë një termocentral me të njëjtin emër të ndërtuar në vitin 1979, si dhe termocentralin ‘Morava’, të instaluar në 1969. Këta të dy duhet të çaktivizohen deri në vitin 2024 , në përputhje me kërkesat e Direktivës së Emetimeve Industriale ( IED)), e cila u krijua për të siguruar termocentrale të mëdha që zbatojnë “teknikat më të mira në dispozicion” dhe minimizojnë ndotjen.
Në shtator të vitit 2020, një grup i organizatave të shoqërisë civile që punojnë në Evropën Juglindore i kanë shkruar BE-së, duke thënë se ndërmarrjet shtetërore kineze kanë shkelur ligjet mjedisore të Unionit në rajon .
Ata theksuan se asnjë nga projektet operacionale kineze në Serbi (të tilla si fabrika e çelikut ‘Smederevo’, miniera e bakrit ‘Bor’ ose fabrika e gomave në Zrenjanin), “nuk ishte në përputhje me standardet më të fundit të BE-së për kontrollin e ndotjes”.
Partneriteti strategjik Sino – Serbi filloi në gusht 2009 me një memorandum mirëkuptimi mbi zhvillimin e infrastrukturës midis presidentëve të atëhershëm Boris Tadić dhe Hu Jintao. Një Memorandum i dytë për bashkëpunimin në fushën e energjisë u nënshkrua në maj 2010 dhe marrëdhënia u forcua më tej në 2013 me një deklaratë të përbashkët të nënshkruar nga presidenti i atëhershëm Tomislav Nikolić dhe Xi Jinping.
Ambientalistët kërkojnë nga BE të merret me shkeljet e ndermarrjeve Kineze
Partneriteti ka rezultuar në shumë projekte të infrastrukturës dhe energjisë të financuara nga kredi shtet më shtet dhe të ndërtuara nga ndërmarrje shtetërore kineze. Midis 2010 dhe 2019, investimet e drejtpërdrejta kineze në Serbi arritën 1.9 miliardë dollarë .
Marrëveshjet me “hua të lidhura”, ku bankat e politikës së Kinës sigurojnë financim me kusht që të lëshohet një kontratë për një kompani kineze, nuk kufizohen në Serbi.
“Vendet e tjera gjithashtu kanë banka eksporti, por ‘donatorët tradicionalë’ – vendet perëndimore – janë përgjithësisht kundër ‘ndihmës së lidhur”tha Jonas Mardell, një studiues në Institutin Mercator për Studimet e Kinës në Berlin.
Në BE, projektet e mëdha publike duhet të kalojnë përmes tenderit të hapur, duke përjashtuar një marrëveshje të kredisë së lidhur.
“Nuk është e pazakontë që këto marrëveshje të bëhen në fshehtësi, dhe mund të jetë normale që kompanitë kineze të dëshirojnë të shmangin tenderët, por kjo me të vërtetë varet nga ajo që vendi pritës është i gatshëm të bëjë për paratë”, tha Mardell.
Në Serbi, marrëveshjet e drejtpërdrejta dhe vëzhgimi i kufizuar publik i projekteve të tilla lehtësohen nga mungesa e kundërshtimit të duhur ndaj Partisë Progresive (SNS) e cila fitoi një shumicë votash prej 62.6% në zgjedhjet parlamentare në qershor të 2020-tës.
Ndikimi mjedisor i investimeve kineze të Serbisë po fiton një vëmendje në BE.
Në janar, një grup Anëtarësh të Parlamentit Evropian i kryesuar nga Oliver Varhelyi, Komisioner i BE-së për Fqinjësinë dhe Zgjerimin, nënshkruan një letër të përbashkët në mënyrë që të “nxjerrë në pah dëmin e vazhdueshëm mjedisor që rezulton nga disa projekte të rënda industriale në Serbi nga prona kineze e ndërmarrjeve”.
Ata gjithashtu theksuan se derisa disa projekte janë duke u zhvilluar afër kufijve të Serbisë me Hungarinë dhe Rumaninë, çdo efekt i mundshëm ekologjik ka mundësi të ndikojë edhe në vendet fqinje të BE-së.
“Prandaj është në interes jo vetëm të Serbisë por të komunitetit evropian në përgjithësi të sigurojë që efektet e tilla të zbuten në fushën dhe intensitetin”, përfundon letra.
