Rizvanolli: Një gjë duhet qartësuar, vendimi ynë nuk është final për të mos ndërtuar infrastrukturën e gazit

04 Tetor, 2021

Ministrja e Ekonomisë e Republikës së Kosovës, Artane Rizvanolli, deklaroi se vendimi për të mos ecur përpara me gazin është vendimi më i përshtatshëm për momentin, duke lënë të kuptohet se gazi ende mund të jetë një opsion në të ardhmen.

Në një intervistë ajo shpjegoi detajet teknike të projektit të propozuar të gazit për Kosovën, si dhe mungesën e informacionit që përfundimisht çoi në orientimin e projekteve alternative për alokimin dhe shfrytëzimin e fondeve.

Për më tepër, ajo përmendi ndihmën e palodhur dhe të pakursyer nga ekspertët vendas dhe përfaqësuesit nga aktorët kryesorë të energjisë në Kosovë, të cilët ndihmuan në marrjen e vendimit përfundimtar dhe në favor të qytetarëve të Kosovës.

Artane Rizvanolli i bëri këto komente gjatë një interviste në emisionin “60 Minuta” të KTV-së

Rizvanolli: 200 milionët e MCC-së do të mbeten tek energjia në projekte të reja të cilat mund të fokusohen në tri fusha

Rizvanolli fillimisht qartësoi gjithçka rreth pjesës më të rëndësishme, pranimit të fondeve të adresuara për Kosovën, duke shpjeguar se as edhe një dollar i vetëm i grantit prej 200 milion dollarësh të MCC nuk humbet.

Ajo deklaroi se vendimi i marrë javën e kaluar do të kërkojë alokimin e fondeve në projekte të tjera aktualisht më të përshtatshme dhe të përballueshme për Kosovën.

Në këtë kuptim ajo përvijoi tre shtyllat kryesore që fondet do të synojnë të adresojnë, duke përfshirë këtu edhe avancimin e mëtejshëm të rrjetit, akumulimin e kapaciteteve si dhe zhvillimin e mëtejshëm të fuqisë punëtore.

“Jo sigurisht që jo. Nuk është humbur asnjë dollar i grantit, ajo çfarë kemi vendosur është thjeshtë që grantin ta shfrytëzojmë për projekte të tjera në investime të cilat janë poashtu tepër të rëndësishmë për dekarbonizimin e sektorit tonë të energjisë”, tha Rizvanolli.

“Do të mbeten tek energjia. Ne dje kemi lëshuar një komunikatë ku kemi njoftuar publikun se sëbashku me drejtoreshën menaxhuese për Evropë dhe Paqësor, Caroline Nguyen, e kemi nënshkruar një marrëveshje e cila parasheh që në muajt në vijim ne do të punojmë së bashku ngushtë për të dizajnuar projektet e reja të cilat mund të fokusoheshin në tri fusha, të cilat i kemi identifikuar dhe përzgjedhur sëbashku, këto janë: Investime në kapacitete akumuluese të energjisë; investime në avancimin e rrjetit elektroenergjetik duke përfshirë këtu avancimin e pajisjeve, investimet në rrjetin e mencur apo ‘smart grid’; por gjithashtu investimet në zhvillimin e shkathtësive të fuqisë punëtore me fokus të veçant tek gratë, e cila është tejet e rëndësishme për ne duke marrë parasysh se sektori i energjisë po kalon në një tranzicion të madh, të pa parë më herët, dhe nevojat për shkathtësi, teknologji gjithnjë po ndryshojnë dhe është tejet e rëndësishme që shktathtësitë e të rinjve tanë të jenë në përputhje me nevojat e tregut”, theksoi Rizvanolli.

Rizvanolli: Maqedonia e Veriut para 15 vitesh e ka ndërtuar gazsjellësin e parë, para 10 vitesh e ka filluar punën në rrjet të distribuimit

Ministrja Rizvanolli pranoi se vendet e rajonit kanë bërë hapa të mëdhenj në drejtim të zhvillimit të infrastrukturës së tyre të gazit, rrjedhimisht duke diversifikuar miksin e tyre të energjisë, por vuri në dukje se ato hapa janë ndërmarrë më shumë se një dekadë më parë.

Kështu, kjo e lë Kosovën dhe udhëheqësin e saj në një pozitë për të marrë vendime të nxituara, të cilat duket se ata nuk janë të gatshëm ta marrin.

“A është më mirë që të përdorim gazin, si burim i cili emeton dioksid të karbonit por më pak se sa djegia e thëngjillit, apo është më mirë që të synojmë tranzicion të drejt për drejt tek burimet e ripërtëritshme të energjisë, kjo është diçka e cila nuk është e qartë momentalisht dhe kjo është diçka të cilën do ta studiojm gjatë muajve në vijim sic e thash”, theksoi Rizvanolli.

“Ndërkohë, sigurisht synimi është burimet e ripërtëritshme të energjisë, dhe kjo është diçka e cila duhet të ndodhë dhe do të ndodhë, pavarësisht se çka ndodhë me burimet e tjera”, tha ajo.

“Prandaj kemi vendosur që investimet me këtë program të Kompakt-it t’i bëjmë të tilla që e dijmë që nuk do të bëjmë gabime”, tha Rizvanolli.

“Gjithsesi që nuk mund të konsiderohet gabim dhe nuk duhet, dhe nuk mund të shihet kështu. Maqedonia e Veriut para 15 vitesh e ka ndërtuar gazsjellësin e parë, para 10 vitesh e ka filluar punën në rrjet të distribuimit, dhe tani po fillon distribuimi të marrë jetë, dhe atë vetëm në qytetin e Shkupit”, theksoi Rizvanolli.

“Do të thotë, këto janë investime të cilat duan kohë, të cilat duan përpjekje, të cilat duan shumë investime dhe investimet në energji nuk bëhen sot për nesër. Investimet në energji bëhen njëherë në disa dekada”, insistoi Rizvanolli.

Rizvanolli: Një gjë duhet qartësuar, vendimi që kemi marrë ne dje, nuk është vendim final për të mos ndërtuar infrastrukturën e gazit

Për më tepër, ndoshta Rizvanolli përfundimisht pastroi mjegullën në lidhje me përgjigjen e tyre aktuale për projektin e gazit – jo tani por ndoshta në të ardhmen.

Rizvanolli vazhdoi të shpjegojë se fondet e ofruara nga MCC nuk kishin për qëllim në mënyrë eksplicite zhvillimin e infrastrukturës së gazit në Kosovë, gazi ishte më tepër një pjesë e ofertës.
Në këtë kuptim, ajo shpjegoi se paketat e tjera financiare nga bankat evropiane janë ende në pritje për Kosovën, nëse dhe kur kjo e fundit vendos të ecë përpara me projektin e gazit.

“Ky ka qenë një projekt për të cilin është bërë studimi i para-fizibilitetit, mirëpo, mjetet nuk kanë qenë të dedikuara specifikisht për këtë, sic është thënë në disa raste”, tha ajo.

“Në fakt, çfarë ka ndodhur është që presioni kohor është e vërtet që ka ekzistuar për të marrë një vendim për mënyrën e shfrytëzimit të programit Kompakt, dhe kjo ka qenë për arsye se zhvillimi i programit ka filluar disa vite më herët, dhe në mënyrë që të mund të shfrytëzohen mjetet në vitin e ardhshëm fiskal, është dashur të merret tash vendimi”, theksoi Rizvanolli.

“Një gjë duhet qartësuar, vendimi që kemi marrë ne dje, nuk është vendim final për të mos ndërtuar infrastrukturën e gazit. Është vendim që këto mjetet e MCC-së të shfrytëzohen për një investim për të cilin ne jemi të bindur se duhet të ndodhë”, tha ajo.

“Në fakt, granti i MCC-së nuk ka qenë plani që ta financojë gazsjellësin. Ka qenë plani që disa gypa deri tek disa pika, tek Sharrcemi dhe tek Ferronikeli ka qenë ideja, dhe të ketë input për partneritetin publiko-privat për ndërtimin e një termocentrali me gaz”, theksoi Rizvanolli.

“Do të thotë, gypi si i tillë, gazsjellësi si i tillë nga Maqedonia e Veriut deri në Prishtinë, është diçka e cila ka qenë e planifikuar të ndërtohet nga ana e jonë shtetit tonë me kredi nga EBRD (BERZH) dhe kjo mundësi ende ekziston. Dhe nëse vjenë puna që ne do t’a bëjmë këtë, që do t’a marrim këtë vendim për t’a ndërtuar gazsjellësin, kjo do të jetë në momentin kur jemi të bindur që ky është opsioni më i mirë dhe më i lirë për qytetarët”, tha ajo.

Rizvanolli: Një gjë mund të ju garantoj, që prodhimi i energjisë me gaz nuk do të ishte më i lirë se sa ky që e kemi, dhe nuk do të ndikonte në ulje të çmimeve

Ministrja e Ekonomisë ndau detajet e diskutimeve dhe bashkëpunimit të tyre me Korporatën e Sfidave të Mijëvjeçarit, duke falënderuar këtë të fundit për ndihmën e tyre profesionale dhe të pakursyer.

Megjithatë, ajo vuri në dukje se për shkak të presionit të afatit kohor dhe mungesës së studimeve dhe informacionit të rëndësishëm financiar, një vendim i ndryshuar duhej të merrej për të avancuar me fondet aktuale, duke eliminuar kështu gazin për momentin.

Por Rizvanolli këmbënguli që institucionet përkatëse do të vazhdojnë hulumtimet e tyre dhe do të dalin me vlerësimet përkatëse të ndikimit financiar që do të ketë infrastruktura e gazit në Kosovë, duke mos hequr dorë përfundimisht nga projekti.

“Fizibiliteti ka qenë ende duke vazhduar, mirëpo ka qenë ky presion kohor për të marrë vendim më herët, dhe nga ana tjetër më duhet ta pranoj se përkundër faktit që MCC-ja ka qenë tejet bashkëpunuese, ka pasur një ekip dhe kanë një ekip tejet profesional që janë munduar, në momentin që kemi bërë pyetjet, që informatat që kanë qenë të mundur të merren dhe prodhohen na kanë sjellur brenda ditës, javës, muajit”, tha ajo.

“Mirëpo, fatkeqësisht, këto pyetje nuk janë bërë të cilat kërkojnë më shumë kohë, më shumë studime, ana financiare nuk ka qenë e studiuar mjaftueshëm, sepse qeveritë e kaluara fatkeqësisht nuk i kanë bërë këto pyetje”, tha ajo.

“Sigurisht që cdo investim efekton çmimin e energjisë elektrike, edhe ky do ta afektonte. Cili është opsioni më i mirë, këtë studim nuk e kishim. Kjo është diçka të cilën do ta bëjmë”, tha ajo.

“Secili investim, reflektohet përderisa nuk subvencionohet në një masë së paku, ndikon në ngritjen e tarifave për konsumatorët. Sigurisht që investimet e ndryshme kanë kosto të ndryshme, pastaj lëndët djegëse të ndryshme kanë kosto të ndryshme, teknologjitë e ndryshme, sa i përket burimeve të ripërtëritshme të energjisë po ndryshojnë dita e ditës”, tha ajo.

“Një gjë mund të ju garantoj, që prodhimi i energjisë me gaz nuk do të ishte më i lirë se sa ky që e kemi, dhe nuk do të ndikonte në ulje të çmimeve”, theksoi Rizvanolli.

“Sa do të ndikonte në rritje, dhe sa do të ndikojnë teknologjitë tjera në rritje, kjo është diçka që ne duhet t’a qartësojmë. Por për ulje, sikur të kishte pak gjasa që kjo të ndikonte në ulje të çmimit sigurisht që dilemat do të ishin shumë më të vogla dhe ndoshta nuk do të ishim këtu duke e bërë këtë diskutim”, insistoi Rizvanolli.

Rizvanolli: Edhe sikur të ndërtohej termocentrali me gaz do të kishte vetëm 250MË, dhe do të fillonte punën në 2029

Detajet teknike, një anë për të cilën është folur relativisht më pak në krahasim me implikimet gjeopolitike që projekti përfaqësonte sipas analistëve si dhe partive opozitare, i adresoi Rizvanolli.

Rizvanolli deklaroi se projekti parashikonte një termocentral me gaz 250MË, i cili sipas saj paraqiste një prodhim pesë herë më të ulët se kërkesa e Kosovës gjatë sezonit të dimrit.

Nga ana tjetër, ajo shpjegoi gjithashtu se në skenarin ku gazi do të pranohej, termocentrali do të hynte në operim në 2029, duke i lënë rreth 2 dekada që qeveria të shfrytëzojë gazin dhe të fillojë faza e dytë e largimit të një tjetër karburantit fosil.

Për më tepër, ajo shpjegoi se në hendekun midis tani dhe 2029, një furnizim i sigurt dhe i besueshëm me energji gjithashtu do të duhej të sigurohej, kështu që investimet në asetet aktuale të vjetëruara të qymyrit do të ishin përsëri të pashmangshme.

“Ku duhet thënë disa gjëra. E para është edhe sikur të ndërtohej termocentrali me gaz, do të ishim duke folur për 250MË, përderisa gjatë dimrit kërkesa jonë është dikun 1250MË, do të thotë pesëfish më shumë, ndërsa gjatë verës është dikund trefish më shumë ndoshta”, tha ajo.

“Do të thotë edhe sikur të ishte gazi opsioni më i mirë dhe më i lirë, nuk duhet ta kemi iluzionin se gazi do ta zgjidhte problemin tonë. Kapacitet tona me thëngjill, fatkeqësisht, do të duhet t’i përdorim edhe një kohë”, sqaroi Rizvanolli.

“Pastaj termocentrali me gaz do të duhej të ndërtohej tek, në rastin më të mirë, do të fillonte punën në vitin 2029”, theksoi ajo.

“Deri atëherë, Kosova A me gjasë do të duhej të kishte investime edhe kështu. Skenarët të cilat jemi duke i hulumtuar, sëbashku me ekspertët, për të cilat studime do t’i vazhdojmë, një ndër gjërat të cilat jemi duke i parë është se cili opsion na conë tek dekarbonizimi më i shpejtë”, tha ajo.

“Të përdorësh gazin sot, e ulë pak sot emetimin e dioksidit të karbonit, mirëpo është një investim që më pastaj do ta përdorëshe për një kohë më të gjatë, që do të thotë se përgjatë kohës ndoshta emeton më shumë dioksid të karbonit”, tha ajo.

“Dhe kjo në fakt është e mundur në bazë të skenarëve që kemi parë, mirëpo duhen studime më të thella për të parë edhe këtë, edhe efektin në çmime, efektin në çmime”, theksoi ajo.

Përgjigja e MCC-së ndaj refuzimit të gazit: Nëse nuk jeni të bindur që ky është opsioni më i mirë për ju, atëherë ne sëbashku do të shohim opsione të tjera

Anti-amerikan, duke rrezikuar interesin strategjik të vendit, duke rrezikuar njohjen e mundshme nga Greqia, të gjitha ato vërejtje ishin të drejtuara nga analistët dhe partitë opozitare ndaj qeverisë aktuale vetëm sepse hezituan t’i përgjigjeshin ofertës së MCC.

Akoma më i keq ishte diskursi kur ata më në fund dolën dhe hodhën poshtë mundësinë për të zhvilluar infrastrukturën e gazit me ato fonde, edhe pse fondet do të përdoren në një orientim më të gjelbër të avancimit të sektorit të energjisë.

Sidoqoftë, Rizvanolli shpjegoi se vendimi u mor mirë nga MCC, ndërsa ky i fundit madje ofroi të diskutojë më tej dhe të eksplorojë opsione të tjera më të përshtatshme për ndarjen e fondeve.

“Jo sigurisht që jo. Unë e thash një opinion që është krijuar në publik, është se ne në njëfar forme jemi armiq që po shtyhemi. MCC-ja ka punuar me ne, dhe jo vetëm me ne, por edhe para nesh për të gjet zgjidhjet më të mira për sektorin tonë të energjisë.

“Dhe për MCC-në është tejet me rëndësi që çfarëdo investimi që bëjnë të jetë në përputhje me objektivat e qeverisë, dhe është në përputhje me planet, strategjinë afatgjate”, tha ajo.

“Prandaj nuk ka qenë shok për ta që ne po vendosim diçka tjetër, gjithashtu ata kanë qenë shumë përkrahës që nga para disa muajsh, kanë qenë shumë të qartë ‘Nëse nuk jeni të bindur që ky është opsioni më i mirë për ju, atëherë ne sëbashku do të shohim opsione të tjera’”, tha Rizvanolli.

Rizvanolli falënderon përfaqësuesit e ZRRE -së, KOSTT -it dhe KEK -ut dhe ekspertët vendorë për kontributin dhe mbështetjen e tyre gjatë vendimmarrjes

Megjithëse ministrja Rizvanolli përmendi shumë herë ndihmën teknike dhe financiare të ofruar nga Korporata e Sfidave të Mijëvjeçarit, ajo gjithashtu falënderoi veçanërisht disa ekspertë vendas.

Rizvanolli shprehu vlerësimin dhe mirënjohjen e saj për ekspertët lokalë duke përfshirë përfaqësues nga ZRRE, KOSTT, dhe KEK për punën e tyre të palodhshme dhe pakursyer që padyshim ishte i nevojshëm për marrjen e këtij vendimi.

Ajo shpjegoi se ndoshta është hera e parë që institucionet e Kosovës punuan së bashku pa ndihmën e përfaqësuesve të jashtëm për të hartuar disa analiza dhe studime kyçe, siç janë efektet mjedisore për të cilat projekti do të ishte përgjegjës.

“Këtu dua t’i falendëroj shumë një grup gjysëm-formal të institucioneve tona duke përfshirë ZRrE-në, KOSTT-in, KEK-un, ekspertë të pavarur që jetojnë në Kosovë dhe jashtë Kosovës, të cilët gjatë javëve dhe muajve të kaluar na kanë këshilluar, kanë punuar sëbashku ka pasur shpesh ditë ku kanë kaluar gjithë ditën dhe pas orarit në zyret tona”, tha Rizvanolli.

“Ne jemi munduar me kapacitetet që i kemi të institucioneve tona, dhe të ekspertëve tonë, të vijmë me qëndrime dhe të bëjmë analiza. Ata kanë bërë edhe disa modelime, këto që i thash më herët, sa i përket efektit në emetim të karbonit, këto janë analiza që vijnë prej tyre, dhe unë i falenderoj shumë për kontributin e tyre, dhe jam shumë krenare që ndoshta për herë të parë ne si institucione kosovare kemi punuar bashkë dhe pa ndihmën e dikujt të jashtëm jemi munduar të arrijmë tek disa rezultate që na tregojnë se çka është më e mira për qytetarët tonë”, tha ajo.