Taksa për ndotësit e mëdhenj
February 14, 2024
Kostoja e energjisë që prodhohet nga termocentralet e Kosovës pritet të rritet nga fundi i vitit të ardhshëm. Kjo pasi, sipas Strategjisë për energji, nga 2025-a do të fillojë implementimi gradual i taksës për emetim të karbonit. Sipas njohësve të sektorit të energjisë, aplikimi i taksës do të ndikojë në rritjen e investimeve në energjinë e pastër
Rryma e prodhuar në dy termocentralet e Korporatës Energjetike të Kosovës (KEK) nga fundviti i ardhshëm pritet t’i nënshtrohet një takse për shkak të emetimit të lartë të karbonit.
Institucionet e Kosovës nuk treguan se sa do të jetë vlera e kësaj taksës. Por, ajo do të ndikojë në rritjen e kostos së prodhimit të energjisë nga termocentralet, duke rritur edhe çmimin e energjisë elektrike.
Adhurim Haxhimusa, ekonomist i energjisë, thotë se Kosova është e detyruar që të implementojë taksën e re, si rrjedhojë e politikës së Bashkimit Evropian për t’i taksuar të gjitha importet.
“Pasi Kosova e fiton mbi 90 për qind të energjisë nga burimet fosile, nga ajo e linjitit, atëherë kjo taksë do të çojë drejtpërsëdrejti në rritjen e kostos së prodhimit, e cila më pastaj do të ndikojë në mënyrë të drejtpërdrejtë në rritjen e kostos së prodhimit, e cila më pastaj do të ndikojë në çmime më të larta për konsumatorët fundorë”, ka thënë ai.
Sipas tij, nuk mund të thuhet se a do të ketë rritje të çmimit të energjisë në këtë fazë, pasi, siç ka thënë, janë institucionet e Kosovës ato që do t’i mbledhin këto taksa dhe që do të vendosin pastaj se si do të shpërndahen këto taksa.
Kosova ka pasur ngecje në realizimin e projekteve nga burimet e ripërtërishme, ani se është zotuar që ato të arrijnë në nivel prej 35 për qind deri në 2030-n, kur pritet të integrohet në Sistemin e Tregtimit të Emisioneve të BE-së (EU ETS).
Sipas strategjisë së energjisë 2022-2031, aktualisht janë të instaluara kapacitete për prodhimin e vetëm 279 megavatëve energji elektrike nga burimet e ripëtërishme, ndërsa deri në 2030-n planifikon shtim të këtyre në rreth 1600 megavatë.
Taksa e karbonit është një politikë që Kosova nuk mund ta shmangë për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian në të ardhmen.
Sipas strategjisë së energjisë, kjo taksë do të mbulojë sektorin më ndotës në Kosovë, atë të energjisë.
E sipas Haxhimusës, Kosova duhet të ketë kujdes gjatë vendosjes së taksës për karbonin, e cila do të shkojë duke u rritur në mënyrë graduale deri në 2050-n, kur pritet të kalohet plotësisht në energji të pastër.
“Taksa duhet të jetë mjaftueshëm e lartë për të nxitur investimet në burimet e ripërtërishme, mirëpo në të njëjtën kohë të mos jetë ngarkesë për sektorët e ndryshëm, qoftë të amvisërisë apo industrisë”, ka theksuar ai.
KOHA ka kërkuar nga Ministria e Ekonomisë informata nëse do të fillojë zbatimi i taksës ashtu siç parashihet me strategjinë për energji, por nuk ka marrë përgjigje gjatë së martës.
As në KEK nuk treguan se si do të ndikojë ajo në koston e prodhimit.
Kosova si nënshkruese e Deklaratës së Samitit të Sofjes është zotuar për dekarbonizim të plotë deri në vitin 2050.
Taksa e karbonit parashihet si mjet efektive për të rritur investimet në teknologji që largon ndotësit.
Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) ka propozuar një bazë të çmimeve ndërkombëtare të karbonit të vendosur në 25 dollarë për vendet me të ardhura të ulëta, 50 dollarë për vendet me të ardhura mesatare dhe 75 dollarë për vendet me të ardhura të larta, ku vendet duhet të paktën të arrijnë të njëjtën ulje të emetimeve sa niveli bazë i çmimit të karbonit.
Qeveritë që planifikojnë të zbatojnë çmimin e karbonit mund të marrin dy qasje politikash për të reduktuar emetimin.
“Këto qasje përfshijnë standardet e emetimeve, kërkesat e raportimit dhe licencimin e emetimeve, ndër të tjera. Një qasje e dytë mund të jetë çmimi i karbonit. Të dy llojet e instrumenteve janë efektive në reduktimin e ndotjes, por ka prova të konsiderueshme që çmimi i karbonit e bën këtë me një kosto më të ulët. Prandaj, shumica e vendeve në zhvillim kanë miratuar çmimin e karbonit si një politikë më të lehtë për t’u menaxhuar”, thuhet në një raport të institutit INDEP.
Finlanda është vendi i parë që vendosi taksë karboni, e pas saj edhe mbi 20 vende evropiane. Lartësia e taksës varion nga më pak se 1 euro për ton të emetimit të karbonit në Ukrainë, në më shumë se 100 euro në Suedi, Lihtenshtajn e Zvicër.
/koha.net
