Çfarë do të duhej për ta bërë aviacionin të gjelbër në BE?

September 27, 2023

Sezoni kulmor i pushimeve të korrikut dhe gushtit është tradicionalisht një shans për njerëzit në Evropë që të largohen nga të gjitha. Por me zjarret më të shpeshta, intensive dhe valët e të nxehtit që formojnë verën në Evropën Jugore, kriza klimatike po bëhet shumë e vështirë të injorohet madje edhe në plazh.

Gjithnjë e më shumë njerëz po mendojnë për ndikimin mjedisor të udhëtimit, veçanërisht për koston reale të një bilete ajrore buxhetore.

Me ëndrrën e gjeneratës së ardhshme të aeroplanëve me bateri ose hidrogjen të lëngshëm ende disa dekada larg, të paktën për përdorim të gjerë komercial, shumë qeveri po përqendrohen tani për tani në zhvillimin e karburantit më pak të dëmshëm për mjedisin për t’u përdorur në aaeroplanët ekzistues si një mjet për të pastruar sektorin ndotës.

BE: 70% karburant i qëndrueshëm i aviacionit deri në vitin 2050

Bashkimi Evropian ka vënë syrin e tij në rritjen e prodhimit të karburantit të qëndrueshëm të aviacionit , aktualisht shumë më i shtrenjtë se vajguri fosil konvencional dhe me furnizim shumë të shkurtër.

Të mërkurën, Parlamenti Evropian votoi në favor të një objektivi prej 70% për pjesën e të ashtuquajturit karburant të gjelbër të aviacionit deri në vitin 2050 në aeroportet e BE-së. Rregullat rrisin kërkesat për karburantin e gjelbër të aviacionit në të paktën 2% duke filluar nga viti 2025, duke u rritur më pas në 6% në 2030 dhe 20% në 2035 dhe duke u rritur gradualisht në 70% në 2050. Më pak se 1% e karburantit të aviacionit është aktualisht nga burime të qëndrueshme.

Ligjvënësi i BE-së që udhëheq negociatat, politikani centrist spanjoll Jose Ramon Bauza Diaz, e quajti atë një “revolucion” të mundshëm dhe një “hap të jashtëzakonshëm drejt dekarbonizimit të sektorit të aviacionit” në një konferencë shtypi në qytetin francez të Strasburgut të martën.

Marrëveshja bazë u nënshkrua në prill nga negociatorët që përfaqësojnë Komisionin Evropian, legjislaturën e BE-së dhe 27 shtetet anëtare.

Çfarë është karburanti i gjelbër i aviacionit dhe sa i gjelbër është në të vërtetë?

Ndryshimet detyrojnë prodhuesit e karburanteve të aviacionit, kompanitë kryesore të karburanteve fosile si Shell, Total dhe të, të ndryshojnë karburantin që furnizojnë në aeroportet e BE-së ose mund të rrezikojnë dënime. Rregullat gjithashtu do të kërkonin që fluturimet që ngrihen në BE të mos mbajnë më shumë karburant sesa duhet për t’i parandaluar ato të grumbullohen në tregje më të lira me rregulla më të lehta dhe emetimet shtesë të fluturimeve me pesha më të larta të karburantit.

Nga objektivi përfundimtar prej 70% i mesit të shekullit, gjysma duhet të jenë biokarburantet, për shembull nga vaji i përdorur i gatimit ose mbeturinat e bujqësisë dhe pylltarisë, shpjegoi Camille Mutrelle e grupit avokues Transport & Mjedis me qendër në Bruksel. Pjesa tjetër do të jenë lëndë djegëse sintetike, të cilat prodhohen duke shfrytëzuar energjinë e rinovueshme në formë të lëngshme, tha ajo për DW.

Në realitet, asnjëra nga këto nuk është e drejtpërdrejtë për sa i përket minimizimit të dëmit klimatik, shtoi Mutrelle. Biokarburantet shoqërohen me përdorim masiv të tokës nëse nuk grumbullohen nga produktet e mbeturinave dhe prodhimi i lëndëve djegëse sintetike aktualisht është jashtëzakonisht intensive për energji.

“Sasia e energjisë që mund të përdorni është e madhe”, tha ajo. “Kjo ngre shumë pyetje kur bëhet fjalë për mënyrën se si energjia e rinovueshme që është në dispozicion do të duhet të shpërndahet midis sektorëve dhe çfarë pjese merr aviacioni.”

Me shumë industri që konkurrojnë për burime të kufizuara të energjisë më të pastër për t’i mbajtur bizneset e tyre të funksionojnë në përputhje me ligjet gjithnjë e më të rrepta të BE-së, pyetja është nëse do të ketë mjaft për të shkuar rreth e rrotull – veçanërisht për përpjekjet e etur për energji si vajguri elektronik për karburantin e avionëve.

Ndërsa industria e automobilave po bast shumë për automjetet elektrike, sektori i transportit detar gjithashtu mund të kthehet në karburant të qëndrueshëm në të ardhmen.

Megjithatë, ky legjislacion – i propozuar për herë të parë nga Komisioni Evropian në 2021 si pjesë e planit të tij për ta bërë BE-në “neutrale klimatike” deri në mesin e shekullit, duke kërkuar një ulje prej 90% në emetimet e transportit, midis një sërë masash të tjera – është një hap i rëndësishëm, sipas Mutrelle, i cili e quajti atë “një mundësi e madhe për dekarbonizimin e aviacionit”.

Nga do të vijë?

Për grupin e avokimit të Transportit dhe Mjedisit, problemi më i madh është nëse mund të prodhohet mjaftueshëm lëndë djegëse e qëndrueshme, veçanërisht biokarburantet. “Duket, të paktën për ne, jashtëzakonisht joreale të besojmë se 35% e karburantit të ngritur në vitin 2050 do të rrjedhë nga biomasa”, tha Mutrelle.

Aktualisht, prodhimi i karburanteve të qëndrueshme të aviacionit është minimal. Në Evropë, projektet janë të përqendruara në Francë, Gjermani, Danimarkë, Suedi, Norvegji dhe Mbretërinë e Bashkuar.

“Ka shumë projekte në tryezë, por asnjëri prej tyre nuk është i përfunduar”, tha Mutrelle, duke shtuar se legjislacioni i ri mund të ndihmojë në vendosjen e tonit dhe të inkurajojë zhvillimin e sektorit.

Megjithatë, vendosja e objektivave nuk është e njëjtë me ofrimin e stimujve të prodhimit.

“Një politikë e vërtetë industriale e qëndrueshme e karburantit të aviacionit mungon në Evropë”, theksoi ajo, duke e krahasuar situatën me Shtetet e Bashkuara, ku u ofruan stimuj tatimorë në bazë të zbavitjes së investimeve të Aktit për Reduktimin e Inflacionit.

Edhe nëse funksionon, a do të mjaftojë?

Megjithëse aviacioni është përgjegjës për rreth 2% të emetimeve të gazrave serrë në mbarë botën, Komisioni Evropian raportoi nëse emetimet globale të aviacionit do të ishin një vend, ai do të renditej në 10 emetuesit kryesorë. Është gjithashtu me rritje të shpejtë, duke dyfishuar emetimet e gazeve serrë midis 1990 dhe 2017. Emetimet e aviacionit janë rritur me një mesatare prej 5% nga viti në vit midis 2013 dhe 2019, tha Komisioni.

Dy vjet më parë, Shoqata Ndërkombëtare e Transportit Ajror, një organ tregtar që përfaqëson linjat ajrore botërore, bëri karburantet sintetike 65% të planit të saj për të shkuar në “zero neto” deri në vitin 2050, së bashku me kompensimet (19%), duke vazhduar ende rritjen.

Numri i fluturimeve komerciale mund të rritet me 42% deri në vitin 2040 krahasuar me vitin 2017, sipas shifrave të cituara nga Komisioni Evropian.

Stay Grounded, e cila mbronte riformulimin e strukturave tatimore dhe të subvencioneve që përfitojnë kompanitë ajrore, i tha DW se fokusimi në karburante të tilla alternative nuk do të ndihmonte në zgjidhjen e krizës klimatike.

“Legjislacioni i ri i BE-së, i cili harton një rrugë për të zëvendësuar 70% të karburanteve të aviacionit deri në vitin 2050 me të ashtuquajturat karburante “të gjelbërta”, nuk është gjë tjetër veçse pastrim i gjelbër, për të garantuar që aviacioni të vazhdojë të rritet”, tha në një deklaratë me shkrim për DW aktivistja Ines Teles. “Është absolutisht e paqartë se nga duhet të vijë sasia masive e biomasës (për agrokarburantet) dhe e energjisë së rinovueshme (për e-karburantet) që do të nevojitej për të përmbushur ato objektiva”.

“Mënyra e vetme për të reduktuar emetimet e aviacionit është zvogëlimi i fluturimeve dhe për të arritur këtë ne kemi nevojë për rregullore efektive si taksat dhe kufijtë progresive”, theksoi Teles.

/DW