CAN Evrope thotë se BiH, Kosova dhe NECP-të e Serbisë i mungojnë ambicjet klimatike

November 29, 2023

Drafti i planeve kombëtare të energjisë dhe klimës (NECP) të BiH-së, Kosovës dhe Serbisë nuk kanë ambicie të mjaftueshme klimatike dhe mungojnë datat dhe planet për heqjen e thëngjillit, ndërkohë që politikat dhe masat janë përshkruese dhe jo me qëllime të matshme. Dokumentet u përgatitën pa transparencë dhe pjesëmarrje të mjaftueshme publike, sipas një raporti vlerësimi të prodhuar nga Rrjeti i Veprimit Klimatik (CAN) Europe.

Qeverive në Ballkanin Perëndimor iu kërkua të dorëzonin draftet e tyre NECP në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë për rishikim dhe vlerësim deri më 30 qershor. Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut miratuan dokumentet në vitin 2021, por tani ato po i rishikojnë dhe duhet të përfundojnë procesin deri në qershor. Bosnja dhe Hercegovina, Kosova dhe Serbia dërguan draft NECP në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë për shqyrtim në fund të qershorit dhe korrikut. Mali i Zi është i vetmi vend në rajon që ende nuk ka hartuar një draft NECP.

Raporti me emrin Synimet e humbura: Vështrime në draftin e NECP-ve të Ballkanit Perëndimor ofron një analizë të ambicieve të vendeve për objektivat e klimës dhe energjisë në vitin 2030, përkatësisht emetimet e gazeve serrë, burimet e rinovueshme dhe efikasitetin e energjisë, si dhe politikat dhe masat kryesore. Ai përmban rekomandime që synojnë përmirësimin e NECP-ve për të vendosur vendet në një kurs drejt neutralitetit klimatik deri në vitin 2050, tha CAN Europe. Dokumenti u prezantua zyrtarisht në një ngjarje vjetore të Iniciativës për Rajonet e Qymyrit në Tranzicion për Ballkanin Perëndimor dhe Ukrainën në Bruksel.

Koordinatori i Politikave të Energjisë dhe Klimës në CAN Europe për Evropën Juglindore, Viktor Berishaj, tha se draftet e NECP-ve në Ballkanin Perëndimor kërkojnë përmirësime dhe rishikime të rëndësishme. Përfshirja e politikave të besueshme dhe kohezive në NECP-të përfundimtare deri më 30 qershor është thelbësore, duke shërbyer si një moment historik për të siguruar që objektivat e klimës dhe energjisë 2030 të hapin rrugën për neutralitetin klimatik deri në mesin e shekullit, shpjegoi ai.

Me një mbështetje të madhe te qymyri, rajoni duhet të vendosë data të qarta dhe të menjëhershme për ndalimin e qymyrit dhe të zbatojë politikat përkatëse, sipas drejtoreshës së CAN Europe, Chiara Martinelli. “Ky moment është gjithashtu një mundësi për të siguruar një tranzicion të drejtë social dhe mjedisor që duhet të reflektohet në NECP-të përfundimtare për ta sjellë rajonin më afër BE-së,” theksoi ajo.

CAN Europe: Gazi natyror nuk është një lëndë djegëse kalimtare

NECP-të përfundimtare nga BiH, Kosova dhe Serbia duhet të sigurojnë që politikat dhe masat të kenë objektiva konkrete, të arritshme me afate kohore të besueshme dhe mekanizma mbikëqyrës, thuhet në raport. Draftet shmangin investimet e reja të qymyrit, por mungon një strategji konkrete për heqjen graduale të kapaciteteve ekzistuese të qymyrit. Planet përfundimtare për ndërprerjen e qymyrit me afate dhe masa specifike janë të domosdoshme, duke marrë parasysh varësinë e madhe nga qymyri në Ballkanin Perëndimor, tha CAN Europe.

Kalimi nga lëndët djegëse fosile duhet të bëhet drejtpërdrejt në burimet e rinovueshme, pa një “varësi të ndërmjetme nga gazi fosil”, shtoi ai. Autorët e raportit rekomanduan që NECP-të përfundimtare të ofrojnë plane të detajuara për vendosjen e teknologjive të energjisë së rinovueshme, adresimin e barrierave ekzistuese dhe sigurimin e përdorimit efikas. Kur bëhet fjalë për efiçencën e energjisë, parimi i “efiçencës së energjisë së pari” nuk është mjaftueshëm i prioritizuar, theksuan ata. “Ka nevojë për strategji gjithëpërfshirëse që fokusohen në efikasitetin e ndërtesave, sistemeve të ngrohjes dhe ftohjes dhe vendosjen e kornizave të qarta institucionale për zbatimin dhe mbikëqyrjen”, thuhet në raport.

NECP-të duhet të trajtojnë tërësisht tranzicionin e drejtë, duke u fokusuar në aspektet sociale dhe duke ofruar plane gjithëpërfshirëse për këtë tranzicion, theksoi CAN Europe. Ai përfshin njohjen e ndikimeve në komunitetet dhe punëtorët e prekur nga tranzicioni i energjisë, thanë autorët.