Pozsgai nga Komuniteti i Energjisë kërkon hartimin e sa më të shpejtë të çmimit të karbonit

11 Qershor, 2021

“Zhvillimi i tregjeve të karbonit: Taksa e karbonit në Kosovë dhe vendet e rajonit” ishte aktiviteti i rradhës i përgatitur në kuadër të Javës së Zhvillimit të Qëndrueshëm në Kosovë, i cili u moderua nga Dardan Abazin nga INDEP.

I ftuar për të marrë pjesë në diskutim ishte edhe Peter Pozsgai, një ekspert i qeverisjes në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë.

Pozsgai gjatë diskutimit foli mbi pashmangshmërinë e prezantimit dhe implemetimit të mekanizmave të çmimit të karbonit që po afrohen për Kosovën dhe Ballkanin Perëndimor.

Pozsgai: “Fqinjët” e BE-së së duhet të qëndrojnë të sinkronizuar me BE-në që të mos bëhet vonë

Peter Pozgai foli për arritjet por edhe vështirësitë që përbënë një sistem i tillë siç është Skema e Tregtimit të Emetimeve.

Në këtë kuptim, Ai shpjegoi se Ballkani Peëndimor duhet të qëndrojë i sinkronizuar me BE-në për të mos zgjeruar hendekun në lidhje me tranzicionin e energjisë.

“Që vendet jashtë BE-së ose fqinjësisë së BE-së të jenë në gjendje të qëndrojnë të sinkronizuar me BE-në, ata do të duhet të mbajnë këtë ritëm, sepse nëse bien prapa, hendeku për të arritur nivelin e BE-së do të jetë gjithnjë e më i madh”, tha Pozgai.

“Tani, pyetja në lidhje me çmimet e karbonit nuk është më nëse do të ndodhë, sepse do të ndodhë. Pyetja është kur dhe si apo cila është mënyra më e mirë për ta bërë atë ”, këmbënguli Pozgai.

Fillimisht Pozgai shpjegoi se procesi i futjes së çmimit të karbonit duhet të fillojë menjëherë duke planifikuar dhe rritur ndërgjegjësimin për një ndërprerje të qymyrit në rajon.

“Ajo që ne shohim këtu, në Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor, është se në shumë vende në shumë autoritete janë ende duke u përpjekur të pranojnë realitetin, se ata do të duhet t’i thonë lamtumirë qymyrit në një të ardhme të parashikueshme. Kjo është e kuptueshme sepse ndryshimi dhe çlirimi i qymyrit do të ketë pasoja të mëdha dhe ekonomike “, tha Pozgai.

Pozsgai: Filloni punën! Filloni me hartimin e mjeteve të politikës për çmimin e karbonit sot, koha do të mbarojë shumë shpejt

“Koha do të mbarojë shumë shpejt”, paralajmëroi ekspert i qeverisjes në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë.

Në “mesazhin” e parë, Pozsgai listoj instrumentet e çmimit të karbonit, që fillon nga niveli i kompanive, e deri tek skemat e mëdha të tregtimit të emetimeve.

“Kur bëhet fjalë për instrumentet, çmimi i karbonit, ekziston një gamë e gjerë e tyre. Duke filluar nga çmimet e brendshme në nivelin e ndërmarrjes, te tatimi i karbonit, i cili është një taksë si tatimi mbi vlerën e shtuar për çdo taksë të lidhur me produktin, ose një skemë e tregtimit të emetimeve ose ETS ”, renditi Pozgai.

“ETS, skema e tregtimit të emetimeve, është mjeti më i përparuar dhe më i sofistikuar midis tyre, por është mjeti më kompleks. Kështu që në një periudhë më të shkurtër, me siguri do të kishte kuptim duke menduar për të hartuar një tarifë shtesë të caktuar të taksës së karbonit për emetimet, për shembull për energjinë elektrike të bërë nga linjiti, e cila do të pasqyronte koston e vërtetë të emetimeve “, tha Pozsgai.

“Sigurisht që hapat zero që duhet të ndërmerren janë çmimi fillestar i karbonit për kompanitë për të vendosur një vlerë monetare të emetimeve në kontabilitetin e tyre, dhe kjo do të ishte aty për t’i ndihmuar ata me menaxhimin e rrezikut të tyre, me vendimet e tyre të investimeve, për të marrë një pamje realiste sa ata duhet të paguajnë kur zbatohet një çmim karboni “, tha Pozgai.

Pozsgai: ETS mund të aplikohet gradualisht

‘Do të thosha synoni për ETS si një mjet afatmesëm ose afatgjatë të paktën për ata sektorë që ETS ka provuar, kjo është industria, prodhimi i energjisë, aviacioni mund të diskutohet’, tha Pozsgai.

Për më tepër, Pozgai sqaroi se ETS duhet të shihet si një mjet afatmesëm ose afatgjatë të paktën për ata sektorë që ETS është dëshmuar të ketë sukses, siç është industria dhe prodhimi i energjisë.

“Dhe në të njëjtën kohë filloni të vendosni një taksë të caktuar të karbonit tashmë në fillim që mund të vihet në energji elektrike ose aktivitete të tjera për të filluar procesin”.

Pozsgai: Tranzicioni mund të jetë i drejtë me planifikim të kujdesshëm

Ai vazhdoi duke deklaruar se tranzicioni i drejtë duhet të përcilet me planifikim të kujdesshëm për grupet më të prekura, të cilat përfshijnë banorët e zonave ku janë gjinden minierat apo edhe termocentralet.

Pozgai poashtu theksoi se konsumatorët e prekshëm duhet të jenë në mendjen e politikëbërësve përgjatë planifikimit për jetëzimin e tranzicionit.

“Është shumë e rëndësishme që bashkësitë lokale, posaçërisht në ato rajone që varen shumë nga minierat e qymyrit dhe që janë të vendosura termocentralet, që këto komunitete të jenë në gjendje të transformojnë dhe nuk do të jenë humbësit e këtij procesi”, theksoi Pozsgai.

“Ekziston një rrezik në këtë, sepse një gjë është ndikimi ekonomik i mbylljes së një termocentrali, por ekziston një parashikim që çmimi i karbonit të jetë gjithnjë e më i lartë, dhe kjo do të thotë që kostot e këtij procesi do të jenë më të larta dhe më të larta. Kështu që ato pjesë të popullsisë që janë në pozitë të prekshme do të duhet të mbrohen “, tha Pozgai.

Mos disponueshmëria e të dhënave dhe mungesa e parapërgatitjeve të tjera bëjnë që sistemi i tregtimit të emetimeve të arrijë funksionalizim në Kosovë në 2040, sipas Pozsgai

Tutje, në lidhje me skemën e tregtimit të emetimeve dhe planet kohore se kur pritet që të jetë në funksionim të plotë në Kosovë dhe në rajon, zyrtari i Komunitetit të Energjisë interpretojë të gjitha proceset implementuese pararendëse.

Ai shpjegoi me kujdes të gjitha procedurat që duhet të jenë tashmë në vend, duke përfshirë monitorimin, raportimin dhe verifikimin e gjenezës së emetimeve, proces që sipas vlerësimit të tij për Kosovën nuk mund të jetë më herët se 2040.

“Ajo që kemi parë është që për fillim duhet të keni shumë hapa përgatitorë apo blloqe ndërtimi, dhe këto kanë të bëjnë me të ashtuquajturën monitorim, raportim dhe verifikim”, sqaroi Pozsgai.

“Kjo është një kornizë me të cilën vendi në të vërtetë mund të shohë se çfarë janë emetimet dhe nga po vijnë. Pa këtë informacion nuk mund të bësh asgjë, edhe për një taksë është shumë e vështirë sepse nuk mund të tatosh asgjë nëse nuk e di sa i madh është emetimi”, tha Pozgai.

Teksa listoi parapërgatitjet institucionale dhe rëndësinë e fatkeqësisht mangësinë e të dhënave të diposnueshme në vendet e Ballkanit Perëndimor, ai në përllogaritje vlerësoi që secili proces do të ketë nevojë për mesatarisht 5 vite që do të konsumohen nga implementimi, dhe adoptimi nga qytetarët dhe bizneset.

“Që një sistem i tillë të vihet në vend zakonisht është rreth 4 deri në 6 vjet, i cili është i nevojshëm derisa operatorët, derisa ministritë, të kenë aftësinë që edhe sistemi IT të jetë në kornizë”, tha Pozgai.

“Pastaj vijnë të gjithë elementët e sofistikuar për të vendosur mbi sasinë e lejimit që duhet të ishte vendosur deri më tani, nëse shkoni për një përqindje të shtesave falas, në ankand, për një lloj alokimi tjetër”, theksoi Pozgai .

“Dhe pastaj duhet të fillojë të funksionojë, duhet të ketë padyshim një periudhë tranzitore kur kompanitë provojnë për të parë se si funksionon, si dorëzohen dhe blehen shtesat apo lejet e emetimit, dhe kjo gjithashtu duhet të zgjasë 4-5 vjet. Pastaj mund të filloni gradualisht një masë të tregut dhe ankandeve, e cila përsëri kërkon 10 vjet të tjera. “, tha Pozgai.

“Pra, të them për të arritur atje ku BE është tani me ETS, me atë pjekuri, unë do të thoja 15-20 vjet. Dhe pastaj nëse shtoni se jemi në vitin 2040, kështu që atëherë jeni 10 vjet nga dekarbonizimi. Kjo është me të vërtetë sfida, që ata do të arrijnë në dekadën e fundit, por ata duhet të arrijnë nuk ka asnjë mënyrë tjetër ”, shpjegoi Pozgai.